NİĞDE Gümüşler, Gümüşler Manastırı

                                                                                                                                                    Ekim 2016

Medeniyetlerin Beşiği Türkiye'nin Hazineleri;

NİĞDE Gümüşler, Gümüşler Manastırı

Kapadokya’da kayaya oyulmuş pek çok manastır bulunmaktadır. Bazı bilim adamları bunları yemekhaneli/ trapezalı ve açık avlulu olmak üzere iki grupta ele almaktadır. Gümüşler Manastırı bu ikinci grup içinde yer almaktadır.

Bizans sanatının en güzel ve korunmuş eserlerinde birisidir. 1973 yılında arkeolojik sit alanı kabul edilen ören yeri oldukça geniş bir kaya kütlesi içine kazınmıştır. Kaya kütlesinin doğu ve  güneye bakan yüzünün uzunluğu 1,5 km kadardır. Komple kaya olan ön cephe yerleşim merkezi olarak kullanılmıştır.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                

Manastır 8-12. yüzyıllar arasında kayadan oyularak yapılmıştır. Bir orta avlu ve bu avluya bağlanan kilise, yer altı mekanları vb., müştemilattan oluşur.

Avlunun dik duvarlarının yüksekliği 14 m. kadardır. Kuzeydeki büyük oda ve orta avlu tabanı mezarlık olarak kullanılmış, Güney tarafta ise iki katlı yeraltı şehri bulunmaktadır.

Avlunun batı duvarının iç kısmı iki kat şeklinde oyulmuştur. Alt katta natrex bölümünden sonra kilise kısmına ulaşılır. Kapalı Yunan haçı planlı kilisenin içinde ana kayadan oluturulmuş dört sütunun üzeri sıvanmış ve rozet motifleriyle bezenmiştir. Kuzey haç kolunda iki mezar nişi içerisinde  üç adet mezar bulunmaktadır. Naosun batısında  da beşik tonoz örtülü giriş mekanı bulunmaktadır.

Duvar resimleri 1960’lı yıllarda İngiliz Arkeolog-Restoratör Mivhael Gough tarafından onarılmıştır.

Kilisenin duvar resimlerinde en az üç farklı ustanın çalıştığı düşünülmektedir. Ana apsisteki üç şerit halindeki resimlerin  en üstünde Deesis ( Yakarış- Ortada tahtta oturan İsa yanında ise günahkarlar için  af dileyen Meryem ve havarilerden oluşan sahne) sahnesi ile İncil yazarlarının sembolleri, alttaki şeritte ise Kayserili Büyük Basileios, Nyssa’lı (Nevşehir) Gregorios, Naziyanz’lı ( Bekarlar-Aksaray) Gregorios gibi kilise babalarının resimleri yer almaktadır.

Kuzey haç kolundaki Meryem’e Müjde, İsa’nın doğumu ve Takdimi sahneleri  ile Vaftizci Yahya ve Aziz Staphanos figürlerinin ikinci bir sanatçının elinden çıkmış olacağı düşünülmektedir.

İç  nartexten naosa giriş kapısının güneyindeki Meryem ve çocuk İsa ile iki yanlarındaki baş melekler Gabriel ve Mikael figürlerinin ise  üçüncü bir sanatçıya ait olduğu düşünülmektedir.

Nartexin üzerindeki bir odanın duvarlarında Kapodokya’da  örneği görülmeyen av sahneleri ile çeşitli hayvanlardan oluşan bir kompozisyon dikkati çekmektedir.Kilisedeki resimler ikonografik ve üslup özelliklerine göre 11./ 12. Yy.lara tarihlendirilmektedir. ( Bilgiler Bilgi Panosundan aktarılmıştır)