SART Antik Kenti Cymnasium Kompleksi, Salihli, Manisa-Türkiye
SARDES -CYMNASIUM
SART (Yunancada Sardeis, Lidyacada Sfard, Farsçada Sparda)
yaklaşık 3 bin yıllık yerleşimin adıdır. En eski yerleşim tabakaları Geç Bronz
Dönemi ( MÖ 1400) olarak tarihlendirilmesine rağmen, Sardeis MÖ 7.yy’dan MS
7.yy’a kadar Anadolu’nun en önemli şehirlerinden birisi olmuştur. Burası
Ege’den Orta Anadolu’ya, giden tabii yol, verimli Gediz (Hermus) ovası,
dağlardaki yüksek yaylaları ve ormanları, etrafındaki çaylardan gelen içme
suları, ele geçirilmez kalesi/ akropol ile ayrıcalıklı bir şehirdir. Paktalos/
Sart çayından elde ettikleri doğal alüvyon altın sayesinde kavuştukları büyük
servet, burada eskiden beri yaşamakta olan Lidyalıları Anadolu’nun en zengin ve güçlü halkı haline getirmiştir. M 7.,
6.yy’da Lidyalılar Gyges, Alyattes ve Kroisos gibi dinamik krallar sayesinde
Batı Anadolu’da, Kızılırmak’a kadar
uzanan büyük bir imparatorluk kurmuşlardır. Sart’ın 7 km kuzeyinde
bulunan ve İzmir-Ankara karayolundan da görülen Kraliyet Timülüsleri (
Bintepeler) Lidyalıların servet ve gücünün simgesidir.
MÖ 547’de, Anadolu’nun Persler tarafından feth edilmesiyle, Sardeis Perslerin önemli bir idari merkezi haline gelmiş, Satraplara/ valilere ev sahipliği yapmıştır. Büyük İskender’in MÖ 334’te işgalinden sonra; Artemis Tapınağı, tiyatrosu ve diğer kamu yapılarıyla şehir Helenleşmiştir. Roma Dönemi’nde ( MS 1. - 4.yy ) hayatı kolaylaştıran hamamlar, stadyum ve benzeri yapılarla donatılarak Sardeis bir Greko-Roman metropol hüviyetine bürünmüştür. Şehrin son parlak safhası, MS 4.-7.yy’lar arasındaki Geç Roma Dönemi’dir. Bu döneme ait önemli kalıntılar dönemimizde de mevcuttur. Daha sonraları, buradaki yerleşim ölçü ve nüfus olarak küçülerek , 18. Ve 19. yy’da birkaç haneden oluşan ufak bir köy haline dönüşmüştür.
İki kat sütunlu (restore edilmiş olan), bezemeli cepheli, dikdörtgen planlı “Mermer Avlu”, orjinalinde yıkanma kısmından ayrı bir bölüm olup özel törenler burada yapılmaktaymış ve mevcutta görülen her üç giriş yapının ilk evresine ait olmayıp sonradan açılmıştır. Mermer Avlu’da, birinci kat duvarına işlenmiş olan kırmızı boyalı yazıtta, bu alanın Roma İmparatorluk Ailesi adına; Caracalla ve Geta ile anneleri Julia Domna adına ithaf edildiği yazmaktadır.
Bu yapının, MS 2. Yy sonu veya 3. yy başında tamanlandığı tahmin edilmektedir. İleriki yy’larda tamir gören bina, MS 7. yy’dan itibaren harabeye dönmüştür.
TUVALETLER/ LATRINES
Şehrin geç antik dönemdeki yenilenmesi sırasında, Hamam Gimnasium kompleksinin güneybatı köşesinde umumi tuvaletler inşa edilmiştir. Tuvalet kapılarının kuzeye doğru açılması, buranın hem hamam müşterilerine hem de mermer caddeden geçenlere hizmet verdiği fikrini akla getirmektedir. Benzer bir şekilde düzenlenmiş iki uzun dikdörtgen oda, erkekler ve kadınlar tarafından ayrı ayrı kullanıldığını gösterir. Her iki bölümde duvar boyunca mermer oturak sıraları dizilmiştir. 40-50 cm. ara ile oyulmuş tuvalet oturakları, iki düzine kullanıcıya aynı anda hizmet verecek durumdadır. Büyük tuvaletteki oturak sırasının önünde, zeminden yükseltilmiş mermer oluk vasıtasıyla devamlı temiz su akışı sağlanmıştır. Oturakların altında Hamam’dan gelen su ile temizlenen derin bir kanal yer almaktadır. Burada orijinal dekorasyonun parçası olduğu varsayılan ayakta duran Dionysos ve giyimli bir kadın heykeli bulunmuştur.
 |
| Tuvalet/ Latrine |
YOLLAR
Lidya Dönemi’nde (MÖ 700-547) Kral Alyattes ve Kroisos’un saltanatı sırasında yol, şehir savunma duvarının bu kısmında bulunan kapıdan geçmekteydi. Şehre yaklaşıldığında, 20 m. genişliğindeki sur duvarının, beyaz kireç taşı blokları ile örtülü kapı cephesi de buraya ayrı bir statü kazandırmaktaydı.
Pers Dönemi’nde ise (MÖ 547-334) İran’daki Susa şehrinden başlayan 2 400 km uzunluğundaki “Kral Yolu” Sardes’te son bulmaktaydı. Heredot gibi Antik Yunan tarihçilerinin ilgisini çeken, Perslerin ülkeyi birbirine bağlayan yol şebekesinin bir parçası olan bu kısım, 22 km aralıkla 111 etaptan oluşmaktaydı. Perslerin egemenliği altında olduğu dönemde Sart’ın nüfusunun büyük bölümü şehri terk ederek eski yaşam merkezi dışında Paktalos çayı boyunca ufak yerleşim alanlarına taşınmıştır.
ROMA CADDESİ
Roma İmparatorluğu Dönemi'nde ( MS ilk beş asır boyunca ) buradaki Lidya Yolu üstüne görkemli bir yol yapılmıştır. Bu refah ve barış döneminde sur duvarlarına ihtiyaç duyulmadığı için, antik Lidya duvarı kesilerek yol geçirillmiştir. Yeni yol 100 Roma ayağı ( 29.6 m) genişliğinde olup etrafı revaklarla, dükkanlar ve işliklerle çevrilidir.
Anıtsal Roma Caddesi, 2500 yılı aşkın süredir doğu-batı yönünde Sardeis’ten geçen yolların en önemlilerinden biridir. Lidya Dönemi’nde ( MÖ 7. Ve 6. yy’larda ) 100 m. doğuda yer alan şehrin en önemli ana girişlerinden / ana kapılarından birine giden bir yol, burada bulunmaktaydı. Roma döneminde bu giriş, üzerinde kemerli muazzam bir bir tak bulunan, açık bir alana dönüştürülmüştü.
Bu yol, Roma Dönemi’nde kentsel yaşam için hayli önemli bir gelişme sağlamıştır. Yaklaşık 12 m. genişliğinde ve mermer bloklarla kaplı olan yol kaplamasının altında borular ve künkler, karmaşık bir su sisteminin parçasıdır. MS 5. ve 6. yy’larda mermer kaplı yolun her iki yanında üzeri revaklarla örtülü, mozaik döşemeli yürüme yolları bulunmaktaydı. Ayrıca sıra halinde yer alan ticari birimler, dükkanlar ticari faaliyetin ve törenlerin yapıldığı bölgedir.
ROMA CADDESİ ve İŞLİKLER
